Archeolodzy prowadzący badania na terenie Placu 15 Sierpnia w Płońsku odkryli ślady bruku oraz pozostałości drewnianych konstrukcji z późnego średniowiecza, potwierdzając, że Płońsk jest jednym z najstarszych miast na Mazowszu. Wśród licznych artefaktów odkrytych przez archeologa Marka Gierlach, znajdują się fragmenty ceramiki, monety, drewno, a także kości ludzkie i zwierzęce. Odkrycie to datowane jest na koniec XIV wieku, co oznacza, że Płońsk był znaczącym miastem już 700 lat temu, będąc najstarszym ośrodkiem miejskim na Mazowszu.

Miasto zleciło opracowanie książki o najstarszej historii Płońska, którą zajął się prof. Kazimierz Pacuski. Badania archeologiczne na Placu 15 Sierpnia doprowadziły również do odkrycia tajemniczych pochówków na terenie rynku. Znaczna ilość odnalezionych przedmiotów i pozostałości zabudowy wskazuje na to, że już w XIV wieku Płońsk był prężnym ośrodkiem handlowym i organizował jarmarki na swoich placach targowych.

Wczesne dzieje Płońska świadczą o długiej tradycji i bogatej historii miasta, którego zabytki i zabytkowa zabudowa stanowią cenne dziedzictwo kulturowe. Odkrycia archeologiczne pozwalają lepiej poznać początki rozwoju architektury miejskiej oraz zmian, jakie zachodziły w przestrzeni miejskiej Płońska na przestrzeni wieków. Płońsk jawi się jako jedno z najciekawszych miast Mazowsza, oferujące liczne atrakcje turystyczne dla miłośników historii oraz zabytkowych budynków.

Średniowieczne początki rynku w Płońsku

Jak wynika z badań archeologa Marka Gierlacha, historia Płońska skoncentrowana jest wokół dwóch kluczowych miejsc – grodziska wczesnośredniowiecznego na tzw. Górze Kawałowskiego (X-XII wiek) oraz obszaru, gdzie dziś znajduje się miejski rynek. Wokół dawnego grodu rozwijały się osady nazywane podgrodziem, a właśnie na tym terenie funkcjonowały pierwsze kościoły oraz miejsce handlu i wymiany towarowej.

Według dostępnych źródeł, płońska przestrzeń miejska ukształtowała się ostatecznie w ostatniej dekadzie XIV wieku, prawdopodobnie po jakimś większym pożarze. Właśnie wtedy rynek przyjął klasyczną, regularną formę, którą zachował do dziś. Był to czas tzw. „złotego okresu” w historii Polski, kiedy musiał istnieć tu również pierwszy magistrat. Odkrycia archeologiczne, takie jak znalezisko 18 srebrnych monet zakonu krzyżackiego z drugiej połowy XIV wieku, potwierdzają ożywioną działalność gospodarczą na tym terenie.

Analiza dokonanych znalezisk potwierdza, że Płońsk, podobnie jak wiele innych ośrodków miejskich w regionie, rozwijał się w oparciu o dwa kluczowe elementy – grodzisko jako centrum administracyjno-obronne oraz powstające wokół niego osady z kościołami i miejscami handlu. Średniowieczne korzenie miasta stanowią ważną część jego tożsamości i dziedzictwa kulturowego.

Najstarszy ratusz w mieście

Odkryte przez archeologów pozostałości wskazują, że w miejscu płońskiego rynku znajdował się drewniany ratusz z XVII lub XVIII wieku, o wymiarach około 10,5 x 5,5 metrów, kryty dachówką. Ten średniowieczny administracyjny i władzy miejskiej obiekt został rozebrany w 1819 roku ze względu na zły stan techniczny.

Odkryte fundamenty wyznaczają prostokątny zarys architektonicznie interesującego obiektu, a w pasie południowym znaleziono pozostałości drewnianej zabudowy, sugerujące, że ratusz mógł być otoczony drewnianymi kramami lub jatkami. Znaleziska te potwierdzają, że Płońsk od wieków był ważnym ośrodkiem miejskim na Mazowszu.

Odkrycia archeologiczne na Placu 15 Sierpnia w Płońsku potwierdzają, że miasto to jest jednym z najstarszych na Mazowszu, z bogatą historią sięgającą późnego średniowiecza. Analiza pozostałości architektonicznych i licznych artefaktów daje wgląd w życie i funkcjonowanie dawnego administracji i władzy miejskiej w Płońsku.

Rynek w Płońsku historia – złoty okres rozwoju miasta

Według badań archeologicznych, płoński rynek ostatecznie ukształtował się pod koniec XIV wieku, prawdopodobnie po pożarze, stając się centrum handlu i życia miejskiego. Ten okres w historii Płońska można określić jako „złoty” – miasto znacząco się rozwijało. Rynek pełnił rolę placu targowego, gdzie odbywały się jarmarki i wymiana handlowa. Otaczała go drewniana zabudowa z kramami i jatkami. Rozwój osadnictwa postępował na wschód i zachód, a Płońsk, położony ponad dwa metry wyżej od grodziska, stał się bezpiecznym miejscem osadnictwa i handlu.

Wzrost znaczenia rynku w Płońsku można zilustrować danymi statystycznymi. Według raportu z 2023 roku, inwestycje w rozwój infrastruktury miejskiej, w tym rewitalizację rynku i okolicznych ulic, takich jak Grunwaldzka, Pułtuska i Przejazd, osiągnęły wartość ponad 6,5 miliona złotych. Projekt ten był dofinansowany ze środków Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg oraz Rządowego Funduszu Polski Ład Program Inwestycji Strategicznych, co świadczy o strategicznym znaczeniu tego obszaru dla rozwoju rynku i miasta.

Inwestycje te świadczą o strategicznym znaczeniu rynku i jego otoczenia dla rozwoju miasta. Rewitalizacja i modernizacja tych kluczowych obszarów nie tylko podniosły ich estetykę, ale także stworzyły lepsze warunki dla handlu, jarmarków i urbanistyki, wzmacniając pozycję rynku jako serca Płońska.

Tajemnicze pochówki na placu rynkowym

W trakcie prac archeologicznych prowadzonych na płońskim rynku odkryto trzy niezwykłe pochówki szkieletowe, znajdujące się na tym samym poziomie. Zdaniem archeologa Marka Gierlacha, te średniowieczne pochówki są dość nietypowe, ponieważ opodal znajdował się przykościelny cmentarz. Może to sugerować, że pochowane osoby wyznawały inną religię lub były najeźdźcami.

Niestety przy szczątkach nie znaleziono żadnych przedmiotów, które pomogłyby zidentyfikować zmarłych. Archeolog przypuszcza, że jest to grób kobiecy, ale kwestia ta wymaga dalszych analiz antropologicznych. Odkrycie tych tajemniczych pochówków na placu rynkowym rzuca nowe światło na historię i religię średniowiecznego Płońska.

Ratusz i jego rola w kształtowaniu przestrzeni miejskiej

Średniowieczne ratusze odgrywały kluczową rolę w kształtowaniu przestrzeni miejskiej i były siedzibami władzy w miastach. Ratusz w Płońsku, podobnie jak inne tego typu budynki, nawiązywał architektonicznie do siedzib władz feudalnych, z salą zgromadzeń, kaplicą i wieżą z dzwonem. Symbolizował on niezależność i dumę gminy miejskiej. Ratusz pełnił funkcje administracyjne, sądowe i handlowe, a także stanowił miejsce przechowywania dokumentów, czyli archiwum pamięci miasta. Jego obecność i forma architektoniczna były ważnym elementem kształtowania przestrzeni i tożsamości miejskiej.

Średniowieczne ratusze były nie tylko siedzibami lokalnej władzy, ale również symbolami dumy i niezależności miast. Ich architektura, często inspirowana zamkami feudalnymi, nadawała im wyjątkowy charakter, wyróżniając je na tle otoczenia. Ratusz w Płońsku, podobnie jak inne tego typu budynki, pełnił kluczowe funkcje administracyjne, sądowe i handlowe, stanowiąc centrum życia miejskiego. Jego forma i lokalizacja miały znaczący wpływ na kształtowanie przestrzeni oraz tożsamość miasta.

Rewitalizacja płońskiego rynku

Projekt rewitalizacji rynku w Płońsku to kompleksowe działania mające na celu odnowienie i ożywienie tego kluczowego miejsca w mieście. Jednym z kluczowych elementów jest budowa nowej fontanny, która stanie się centralnym punktem zrewitalizowanego placu. W ramach prac zaplanowano także budowę dwóch podziemnych pomieszczeń – na zbiornik i pompę, które będą zasilać fontannę.

Równolegle z pracami budowlanymi prowadzone są również badania archeologiczne. Ich celem jest pełne udokumentowanie i zbadanie odkrywanych zabytków oraz pozostałości z przeszłości rynku. Władze miasta przykładają wielką wagę do tego, aby wszystkie znaleziska zostały szczegółowo udokumentowane i poddane gruntownym badaniom. Pozwoli to na poszerzenie wiedzy na temat najdawniejszej historii Płońska.

Rewitalizacja rynku w Płońsku to kompleksowy projekt, który łączy w sobie elementy modernizacji infrastruktury oraz zachowanie i ochronę dziedzictwa historycznego miasta. Dzięki tym działaniom, rynek odzyska swój dawny blask, stając się miejscem atrakcyjnym zarówno dla mieszkańców, jak i turystów.