W środę 10 kwietnia Płońsk będzie gospodarzem Marszu Żywych. W uroczystościach upamiętniających ofiary Holokaustu weźmie udział młodzież izraelska i płońska. W planie dnia jest także odsłonięcie tablicy poświęconej Dawidowi Ben Gurionowi.
Światowe przedsięwzięcie pn. Marsz Żywych jest organizowane w Polsce od 1998 r. To projekt historyczno-edukacyjny izraelskiego ministerstwa oświaty. Główne założenie jest takie, aby każdy uczeń z tego kraju przynajmniej raz w trakcie nauki przyjechał teren nazistowskiego obozu zagłady KL Auschwitz-Birkenau i KL Auchschwitz. To tam w sposób symboliczny czci się pamięć ofiar Holokaustu, wszystkich osób narodowości żydowskiej zamordowanych i zamęczonych podczas II wojny światowej.Oświęcimski Marsz Żywych jest organizowany od 1988 roku, a od roku 1996 corocznie.
Na kanwie tej tradycji w wielu miejscach w Polsce organizowane są podobne spotkania, również nazwane Marszami Żywych. Dzieje się tak w miejscach, gdzie przed wojną i na jej początku liczna grupę mieszkańców stanowili Żydzi. Tak było niegdyś również w Płońsku; w niektórych okresach XIX i XX w. ludność żydowska stanowiła blisko połowę mieszkańców miasta, podobnie jak w innych miejscach Mazowsza i Podlasia. Wybuch II wojny światowej i zastosowane przez Niemców czystki etniczne m.in. wobec Żydów na trwałe zmieniły polski krajobraz.
Pozostała jednak ludzka pamięć oraz liczne dowody, pamiątki i archiwalia współzamieszkiwania dwóch narodów i współistnienia dwóch kultur. W Płońsku przywracanie tej pamięci w sposób widoczny rozpoczęło się w 1983 r., kiedy w miejscu dawnego cmentarza żydowskiego (Kirkutu) ustawiono pomnik, a miejsce nazwano Lapidarium. Działo się to w czasie, kiedy ówczesnym naczelnikiem miasta i gminy był Michał Szpila. Naczelnik Szpila był też osobą, do której z Izraela via Kanada trafiły dwie pamiątkowe złote rublówki - wdzięczny prezent dla miasta od urodzonego w Płońsku Dawida Ben Guriona (Dawida Gruna), współtwórcy i pierwszego premiera Państwa Izrael.
Rublówki są aktem symbolicznego odwdzięczenia się jednemu obywatelowi Płońska, który młodego Ben Guriona z dobytkiem odwoził na pociąg, by rozpocząć światową karierę płońszczanina. Wówczas Ben Gurion nie uiścił zapłaty za transport, a złote rublówki maja być taką symboliczna rekompensatą i podziękowaniem ludziom i miastu urodzenia.
Od początku lat 80-ych także my, tu na miejscu, badaliśmy i upamiętnialiśmy wspólną polsko-żydowską przeszłość. W połowie lat 90-ych burmistrz Andrzej Pietrasik i społeczny komitet ufundowali i odsłonili w Rynku tablicę poświęconą Dawidowi Ben Gurionowi. Tablica znajduje się na budynku „Kaprysu" - najstarszej zachowanej kamienicy w mieście, choć miejscem urodzenie Ben Guriona był domek przy ul. Koziej (dzisiaj Wspólna), za zburzoną w latach 50. XX w. bożnicą przy ul. Warszawskiej (mniej więcej obecny ZUS, o czym informuje tabliczka na budynku).
W 1997 ogłoszono międzynarodowy konkurs literacki o nagrodę im. Dawida Ben Guriona. Finałowe uroczystości odbyły się w Płońsku we wrześniu 1999 r., już w czasie, kiedy burmistrzem miasta był Marian Michniewicz.
Namacalnymi dowodami pozostałymi z tego czasu są prace literackie uczestników, których kopie są złożone w Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta, a także obelisk poświecony Ben Gurionowi (skwer przy ul. Wspólnej) oraz tradycyjne macewy ustawione w Lapidarium. Pomnik i macewy są darem Fundacji Rodziny Nissenbaumów.
Także w roku 1997 burmistrz Andrzej Pietrasik i Shmuel Rifman podpisali umowę o współpracy pomiędzy Płońskiem a okręgiem Ramat-Negev. W tym miejscu Izraela bowiem mieszkał emerytowany premier Ben Gurion, tam też działa instytut naukowy jego imienia i stworzono muzeum żydowskiego płońszczanina.
Od roku 2000, kiedy nowym ambasadorem Izraela w Polsce został prof. Szewach Weiss rozpoczęły się regularne i przyjacielskie kontakty płońsko-izraelskie na najwyższym dyplomatycznym szczeblu. Dzięki tym przyjacielskim kontaktom m.in. rozszerzono współpracę, powiększając ją o częste i liczne odwiedziny w Płońsku młodzieży izraelskiej, która pojawia się u nas kilka razy w roku i spotyka ze swoimi rówieśnikami z liceum przy ul. Płockiej.Płońsk na mapach izraelskich na nowo pojawił się, jako jeden z ważniejszych punktów wizyt.
Także na początku poprzedniej dekady na skwerku przy ul. Wspólnej ustawiony i odsłonięty został pomnik Drzewko Przyjaźni. Każdy z metalowych i opisanych liści jest upamiętnieniem kolejnej wizyty młodzieży z Ramat-Negev.
Dla zacieśnienia i podkreślenia istniejących już więzów ambasador Szewach Weiss oraz przewodnicząc regionalnej rady Ramat-Negev Shmuel Rifman stali się 10 lat temu decyzja rady miejskiej na wniosek burmistrza Andrzeja Pietrasika honorowymi obywatelami Płońska.
Główną osią współpracy Płońska i Ramat-Negev są kontakty młodzieży i upowszechnianie tolerancji oraz wiedzy o wspólnym zamieszkiwaniu Płońska i okolic przez dwa narody, przedstawicieli dwóch kultur. Również na poziomie samorządu na razie współpraca nie wyszła, mimo prób, poza obszar symboliki i wymiany doświadczeń przez reprezentacje oficjalne.
Może się to zmienić, choć w sferze nawiązania nieoficjalnych kontaktów duża praca jest do zrobienie przez mieszkańców Płońska i Ramat Negev. Cały czas bowiem występuje zbyt wielka obustronna blokada, na co wpływ mają stereotypy i pseudohistoryczne uzasadnienia niedającej się zniwelować odrębności. Nieprawdy i niedomówienia występują po obu stronach z różnym nasileniem, a wzajemna nieznajomość w relacjach osobistych bezpośrednio wpływa na chłód płońszczan wobec czynionych przez kolejne samorządy prób rozszerzania kontaktów płońsko-żydowskich.
Spore znaczenie w tym ma także geografia, Izrael jest daleko, a na miejscu od lat nie mamy ani jednej osoby narodowości żydowskiej, która mogłaby pełnić rolę stałego ambasadora kultury i wpływać na burzenie stereotypów.
To potrzebne, bo jakiekolwiek uprzedzenia pryskają po nawiązaniu bezpośrednich kontaktów, co potwierdza niżej podpisany, znając osobiście kilka osób z zaprzyjaźnionego z nami regionu Izraela.
Na razie więc, z różnych przyczyn, pozostaje nam to, co było w dwustronnych relacjach oraz myślenie o tym, co będzie, jak choćby najbliższe spotkanie w czasie płońskiego Marszu Żywych w środę 10 kwietnia.
Piotr Kaniewski
Na zdjęciu tytułowym - torowisko do KL Auschwitz-Birkenau. Drewniane tabliczki zostawiane przez uczestników Marszu Żywych zawierają nazwiska osób zmarłych w obozach lub hasła antywojenne
Marsz Żywych w Płońsku - „Od Holokaustu do odrodzenia"
W środę, 10 kwietnia odbędzie się w Płońsku „Marsz Żywych". Uroczystość upamiętni ofiary Holokaustu i przypomni postać pierwszego premiera Izraela - Dawida Ben Guriona. Weźmie w niej udział młodzież żydowska i płońska.
Pierwsza część uroczystości - „Pamiętamy o Holokauście" - rozpocznie się o g. 16 w hali MCSiR w Płońsku i potrwa około 40 minut. Około 16.40 zacznie się przemarsz ulicami Płońska. Uczestnicy „Marszu Żywych" przejdą spod hali na ulicę Wspólną, do miejsca, w którym urodził się pierwszy premier Izraela. Tam odbędą się uroczystości poświęcone Dawidowi Ben Gurionowi.
Do Płońska przyjedzie 500 uczestników „Marszu Żywych". Od wielu lat młodzież z Polski i Izraela bierze udział we wspólnym marszu upamiętniającym ofiary Holokaustu na terenie byłego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. W tym roku uczestnicy oświęcimskiego marszu odwiedzą również Płońsk - miasto dwóch kultur i narodów, w którym urodził się Dawid Ben Gurion.
Pamiętamy o Holokauście. O 16 w hali MCSiR przy ulicy Kopernika rozpocznie się spotkanie gości z zagranicy z płońską młodzieżą pod hasłem „Pamiętamy o Holokauście - nigdy więcej". Uczestnicy tej części uroczystości przedstawią ideę Marszu Żywych, a także przypomną tragiczną historię likwidacji płońskiej społeczności żydowskiej podczas II wojny światowej.
Płońszczanin - Dawid Ben Gurion. Na godzinę 16.40 zaplanowano marsz - od hali sportowej na skwer im. Dawida Ben Guriona (ulica Wspólna) - urodzonego w Płońsku pierwszego premiera Izraela. Na ulicy Wspólnej uczestnicy marszu przedstawią m.in. biografię Ben Guriona i opowiedzą o jego roli w historii dwudziestu wieku.
Ważnym elementem tej części uroczystości będzie odsłonięcie na skwerze tablicy z imieniem Dawida Ben Guriona.
Uroczystości zakończą się około godziny 17.45.
Organizatorzy: Międzynarodowy „Marsz Żywych" i Urząd Miejski w Płońsku.