Od listopada 2012 roku rondo u zbiegu ul. Płockiej, Kopernika i Kolejowej w Płońsku nosi imię Nauczycieli Tajnego Nauczania. Z tej okazji w piątek 7 lutego w sali kina odbędzie się uroczystość upamiętniająca nauczycieli okresu okupacji. Głównym punktem programu będzie odsłonięcie pamiątkowego obelisku z tablicą.
- Mamy stale powiększającą się dokumentacje dotyczącą działalności nauczycieli na obszarze powiatu płońskiego. Są to wspomnienia własne nauczycieli z tamtych lat oraz ich uczniów, sąsiadów czy rodziny. Wiele z tych osób za prowadzenie polskiej działalności oświatowej trafiło do obozów, a mimo to posłannictwo było wypełniane. Te historie żyły w małych kręgach, niektóre trzeba odnowić, zbierać strzępki informacji i docierać do potomków cichych bohaterów tamtych lat. Dlatego chcieliśmy w ten sposób wydobyć na światło dzienne tamte pozytywne przykłady i w ten sposób w Płońsku ich uhonorować - tłumaczy ideę Marianna Trębska, przewodnicząca powiatowego oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego w Płońsku.
Uroczystość odbędzie się w kinie „Kalejdoskop" przy ul. Płockiej 60 o godz. 10:30 w piątek, 7 lutego 2014 roku.
- Serdecznie zapraszam na to wyjątkowe spotkanie mieszkańców płońska i powiatu, oczywiście nauczycieli aktywnych i emerytowanych oraz młodzież - mówi Marianna Trębska.
W programie znalazł się koncert okolicznościowy w wykonaniu uczniów Zespołu Szkół nr 1 im. S. Staszica w Płońsku, pod kierunkiem nauczycielki Anny Dobrowolskiej - Szewczak. Uzupełnieniem koncertu będą archiwalia wyświetlane na telebimie oraz występ Młodzieżowej Orkiestry Dętej „Con Grazia" pod batutą kapelmistrza Leszka Kalkowskiego.
Clou dnia będzie stanowiło oficjalne odsłonięcie obelisku z pamiątkową tablicą poświęconą bohaterskim nauczycielom z lat hitlerowskiej okupacji.
Tajne nauczanie jest jednym z dość zapomnianych czynów patriotycznych podczas okupacji z lat 1939-1945. O ile trwają przecież głośne spory o „żołnierzy wyklętych", sens Powstania Warszawskiego czy czczenie pamięci ofiar Holokaustu, to mrówcza i niesłychanie ryzykowna praca polskich nauczycieli jest w kompletnym cieniu. Być może niektórym wydaje się, że ten okres został już dokładnie opisany i doceniony, ale tak nie jest.
W tej bowiem grupie antyhitlerowskiego oporu najmniej jest znanych bohaterów, chociaż byli w każdym polskim mieście i w każdej większej wsi. Ryzyko było ogromne, bo na terenie Generalnej Guberni i terenach wcielonych do Rzeszy nauczanie języka polskiego, geografii i historii było tępione ze śmiertelną bezwzględnością. Nauczyciel, uczniowie, a przeważnie i gospodarz domu, w którym odbywały się zakazane lekcje, trafiali do obozów koncentracyjnych.
Wynikało to z wykładni „oświatowej" wygłoszonej przez Heinricha Himmlera, że młodym Polkom i Polakom wystarczy liczenie do pięciuset, umiejętność podpisania się i wpojenie przekonania o bezwzględnym posłuszeństwie wobec Niemiec, a także przekonanie o boskim posłannictwie Niemców na podbitych terenach. Dziś brzmi to jak fantazja z powieści o innym świecie, lecz tak tu było.
Dodatkowo, o ile na terenach GG pozostawiono szkoły powszechne i zawodowe, lecz bez literatury, historii i geografii, to już w terenach przyłączonych do Rzeszy polskie szkolnictwo zlikwidowano w ogóle. Płońsk i okolice znajdowały się właśnie na obszarze Prus Wschodnich III Rzeszy z głównym ośrodkiem administracyjnym w Ciechanowie.
Stąd praca, jaką podjęli nauczyciele chcący chronić język, kulturę, krzewić historię i uczyć dzieci i młodzież o miejscu w świecie jest nie do przecenienia. Tym bardziej to heroiczny czas polskich nauczycieli, że co najmniej do 1943 roku trudno było wyglądać końca panowania państwa hitlerowskiego.
Wielu nauczycieli tego końca nie doczekało, a bardzo wielu nigdy po wojnie, nawet po 1989 r., nie chwaliło się swoją pracą podczas okupacji, uważając wybór wykonywanego zawodu za misję i posłannictwo wobec społeczeństwa i państwa. To im właśnie poświęcona będzie piątkowa uroczystość.
Piotr Kaniewski
Foto: histmag.pl - lekcja polskiego na tajnych kompletach w 1941 r.